Από τους σπουδαιότερους μυθικούς μουσικούς και ποιητές της αρχαιότητας. Ήταν γιος του βασιλιά της Θράκης Οίαγρου και της Μούσας της επικής ποίησης Καλλιόπης. Με τη μουσική του μάγευε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα θηρία, ενώ έκανε ακόμα και τα δέντρα και τα άψυχα αντικείμενα να μετακινούνται προκειμένου να απολαύσουν τις μελωδίες του. Πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία βοηθώντας τους Αργοναύτες με τη δύναμη της μουσικής. Μετά την Αργοναυτική εκστρατεία, επέστρεψε στη Θράκη, όπου παντρεύτηκε την Ευρυδίκη. Καθώς η Ευρυδίκη περπατούσε μια μέρα ανέμελη στη φύση, δέχθηκε την ερωτική επίθεση του Αρισταίου και στην προσπάθειά της να τον αποφύγει τσιμπήθηκε από φίδι και πέθανε. Ο Ορφέας αποφάσισε να κατεβεί στον Κάτω κόσμο με σκοπό να πετύχει την επάνοδο της γυναίκας του. Με τη δύναμη της λύρας του έπεισε τους θεούς να επιτρέψουν στην Ευρυδίκη να τον ακολουθήσει με τον όρο, μέχρι να ανέβουν πάνω στη γη, εκείνος να μην την αντικρίσει. Ο Ορφέας, όμως, εξαιτίας της αγάπης του και με αγωνία για την Ευρυδίκη γύρισε να τη δει και έτσι εκείνη επέστρεψε οριστικά στον Κάτω κόσμο. Ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος παραδίδει ότι ο Ορφέας απαρηγόρητος θρηνούσε στη Θράκη, από τον Στρυμόνα και το Παγγαίο μέχρι τη Ροδόπη και τον Έβρο. Για τον θάνατο του Ορφέα υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με τον Αισχύλο, ο Ορφέας σκοτώθηκε από θρακιώτισσες μαινάδες, επειδή έπαψε να λατρεύει τον θεό Διόνυσο και στη θέση του τιμούσε τον Απόλλωνα-Ήλιο. Ο Οβίδιος παραδίδει ότι ο Ορφέας βρήκε φριχτό θάνατο στα χέρια των μαινάδων στη Θράκη, επειδή λόγω της αφοσίωσής του στην Ευρυδίκη απέρριψε τον έρωτα εισάγοντας τον παιδεραστικό έρωτα. Αφού τον κατασπάραξαν οι μαινάδες, πέταξαν το σώμα του στον Έβρο. Το κεφάλι και η λύρα του επιπλέοντας στη θάλασσα έφτασαν ως τις ακτές της Λέσβου (μετέπειτα πατρίδα των μεγάλων ποιητών της λυρικής ποίησης, της Σαπφούς και του Αλκαίου). Οι κάτοικοι του νησιού σε ένδειξη σεβασμού προς τον ποιητή έθαψαν το κεφάλι του. Σύμφωνα με μια άλλη παραλλαγή, τον Ορφέα σκότωσε ο Δίας με κεραυνό, επειδή αποκάλυψε στους ανθρώπους τα ιερά μυστικά των θεών. Μετά τον θάνατό του η ψυχή του Ορφέα μεταφέρθηκε στον Κάτω κόσμο, όπου επανενώθηκε με την ψυχή της Ευρυδίκης.
