Οι Κάβειροι ήταν ελληνικές θεότητες μυστικιστικών τελετουργιών, όμως η προέλευση του ονόματός τους ποικίλλει. Κατά μια εκδοχή, οι Κάβειροι ήταν εκπρόσωποι των φυσικών δυνάμεων και η λέξη Κάβειροι προέρχεται από το ρήμα «καίω», ενώ άλλες εκδοχές αναφέρουν τη συγγένειά τους με τη φοινικική λέξη «Kabir» (μεγάλος) και τη σανσκριτική λέξη «Gawiras» (δυνατός). Οι Κάβειροι, αν και μεγάλοι θεοί της αρχαιότητας, λάμβαναν τον δευτερεύοντα ρόλο των ακολούθων των θεών (δαιμόνων) κατά τη διάρκεια των Mυστηρίων τους, υιοθετώντας τα ονόματα των θεών που υπηρετούσαν. Ο αριθμός των Καβείρων διαφοροποιείται από τους αρχαίους μυθογράφους από δύο μέχρι επτά. Σχεδόν πάντα στη γενεολογία τους εμπλέκεται ο θεός Ήφαιστος και η νύμφη Καβειρώ (κόρη του Πρωτέα και της Αγχινόης). Υπήρχαν και οι Καβειρίδες Νύμφες, κόρες ή αδελφές των Καβείρων. Κάποιοι ταυτίζουν τους Καβείρους με τον Ιασίονα και τον Δάρδανο, τα παιδιά του Δία και της Ηλέκτρας, ήρωες της Σαμοθράκης. Βάσει των αρχαίων μαρτυριών, η λατρεία των Καβείρων εισήχθη στον ελλαδικό χώρο από τους Πελασγούς, όμως, εντοπίστηκε σε αρκετές περιοχές εντός και εκτός Ελλάδας. Οι κοιτίδες λατρείας των Καβείρων ήταν τα ορεινά μέρη της Φρυγίας (το όρος Κάβειρος, όπου οι Κάβειροι ήταν ιεροφάντες της θεάς Κυβέλης), η Βοιωτία (Θήβα και Ανθηδόνα), ορισμένα νησιά του Θρακικού πελάγους (η Λήμνος, η Ίμβρος, η Σαμοθράκη), καθώς και η Μέμφιδα της Αιγύπτου, όπου υπήρχε ένας ναός των Καβείρων που καταστράφηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. από τον Πέρση Καμβύση. Στη Λήμνο οι Κάβειροι θεωρούνταν κυρίως σιδηρουργοί και έτσι συνδέθηκαν με τον θεό Ήφαιστο. Στη Σαμοθράκη παρουσιάζονταν ως προστάτες των ναυτιλλομένων, όπως οι Διόσκουροι, και λατρεύονταν μαζί με τις εκεί λατρευόμενες χθόνιες θεότητες. Αντίθετα στη Θήβα οι Κάβειροι ήταν δύο (πατέρας και γιος), οι οποίοι προωθούσαν την κτηνοτροφία και την αμπελουργία. Σε γενικό πλαίσιο, οι Κάβειροι παρουσιάζουν ομοιότητες με άλλες δαιμονικές θεότητες, όπως οι Κουρήτες, οι Κορύβαντες και οι Τελχίνες. Κατά τη διάρκεια των τελετουργιών οι συμμετέχοντες καταβάλλονταν από βακχική μανία, χτυπώντας στη γη τα πόδια τους και με κρόταλα, κύμβαλα, τύμπανα, αυλό και όπλα παρήγαγαν εύβροντους ήχους, προκαλώντας δέος. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι τα Μυστήρια των Καβείρων ήταν μια μεγαλοπρεπής ετήσια γιορτή εννέα ημερών και μιλούσαν για τη μετά θάνατον ζωή, παρέχοντας ελπίδες για τη βελτίωση της ζωής των πιστών τους. Στη Σαμοθράκη η μύηση γινόταν καθόλη τη διάρκεια του έτους (κυρίως από Μάιο έως Σεπτέμβριο), τα εμβλήματα των μυστών ήταν το στεφάνι ελιάς και η πορφυρή κορδέλα, και ο σκοπός τους να καταστήσουν τον πιστό πιο ηθικό.
