Μία σημαντική πόλη της Μακεδονίας

Η πόλη ιδρύθηκε από αποίκους της Θάσου, το 360 π.Χ. καθώς η περιοχή ήταν εύφορη, παρείχε άφθονη ξυλεία, ήταν πλούσια σε κοιτάσματα πολύτιμων μετάλλων και φυσικά βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο. Αυτοί ήταν και οι λόγοι που ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β’ δέχθηκε να βοηθήσει τους νέους κατοίκους όταν αυτοί ζήτησαν τη βοήθειά του, δεχόμενοι επιθέσεις από Θράκες. Ο Φίλιππος Β’ το 356 π.Χ. κατέλαβε και οχύρωσε την πόλη, δίνοντας το όνομά του σε αυτή. Ακολούθησε μία περίοδος ανάπτυξης για την πόλη. Εκτός από το τείχος και τις κατοικίες, κτίστηκε το θέατρο και διάφορα άλλα δημόσια οικοδομήματα.

Το 148 π.Χ. η Μακεδονία κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους. Η Εγνατία οδός σύνδεσε τους Φιλίππους με τα άλλα κέντρα της εποχής βοηθώντας στην ανάπτυξη της πόλης. Το 42 π.Χ. στη μάχη των Φιλίππων ο Οκταβιανός κατέλαβε την πόλη. Έκτοτε έγινε σημαντική ρωμαϊκή αποικία, η Colonia Augusta Julia Philippensis, και άκμασε σε όλους τους τομείς.

Ορόσημο για την πόλη ήταν το κήρυγμα της χριστιανικής θρησκείας και η φυλάκιση του Αποστόλου Παύλου το 49 μ.Χ. Τότε ιδρύθηκε η πρώτη χριστιανική κοινότητα στους Φιλίππους. Καθώς ο Χριστιανισμός επικράτησε ως επίσημη θρησκεία του νέου κράτους με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, οι Φίλιπποι γνώρισαν ανάπτυξη ως θρησκευτικό κέντρο και αναβαθμίστηκαν σε μητρόπολη. Την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος-6ος μ.Χ. αι.) κτίστηκαν τρεις βασιλικές και ο μητροπολιτικός ναός αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο. Ξεχωριστής αρχιτεκτονικής σημασίας είναι και το συγκρότημα του Οκταγώνου, που κτίστηκε στη θέση παλαιοτέρων ρωμαϊκών κτηρίων.

Ύφεση στην πόλη των Φιλίππων παρατηρείται τον 7ο αιώνα μ.Χ., όταν σλαβικές επιδρομές και έντονη σεισμική δραστηριότητα ανάγκασαν τους κατοίκους της να την εγκαταλείψουν. Στους επόμενους αιώνες, λειτούργησε ως βυζαντινή οχυρωματική εγκατάσταση μέχρι την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς το 1383 περίπου, οπότε και εγκαταλείφθηκε.

Ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου μπορεί να περπατήσει στην αρχαία πόλη των Φιλίππων και να δει τα σημαντικότερα οικοδομήματα. Αυτά είναι η ακρόπολη, τα τείχη της πόλης με συνολικό μήκος 3,5 χλμ και οικοδομικές φάσεις από την περίοδο του Φιλίππου Β’ (4ος αι. π.Χ.) και του Ιουστινιανού Α’ (6ος αι. μ.Χ.). Το θέατρο των Φιλίππων κτίστηκε από τον Φίλιππο Β’ στο β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι ανάγκες των ρωμαϊκών θεαμάτων επέφεραν τροποποιήσεις στο θέατρο τον 2ο και 3ο αι. μ.Χ. Το δημόσιο συγκρότημα κτιρίων της ρωμαϊκής αγοράς, το φόρουμ, είναι το σημείο της πόλης όπου κτυπούσε η διοικητική, θρησκευτική και οικονομική ζωή των Φιλίππων της ρωμαϊκής περιόδου. Από τη μεταγενέστερη περίοδο όπου ο Χριστιανισμός διαδέχεται την παλιά θρησκεία, σώζονται τα παρακάτω κτίρια:

• Το οικοδομικό συγκρότημα Οκτάγωνο, ανατολικά της αγοράς. Αυτό εκτός από τον επισκοπικό οκταγωνικό ναό περιλάμβανε βαπτιστήριο, διώροφη κατοικία του επισκόπου και μνημειακή πύλη προς την Εγνατία οδό.
• Η ύπαρξη άλλων τριών μεγάλων χριστιανικών ναών φανερώνει το μέγεθος και τη σημασία της πόλης κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Η τρίκλιτη βασιλική Α’ από τα τέλη του 5ου αιώνα μ.Χ. διαστάσεων 130x50μ., η μεταγενέστερη, 550 μ.Χ., τρίκλιτη βασιλική Β’ με τρούλο, ο οποίος δεν σώζεται σήμερα. Ιδιομορφία της βασιλικής αυτής ήταν ο τρούλος στο ιερό βήμα. Η μεγάλη σημασία του ναού αλλά και της πρωτοβυζαντινής πόλης αντανακλάται και στις επιδράσεις από τη βασιλεύουσα του γλυπτού διακόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η βασιλική Β’ ήταν κτισμένη πάνω στη ρωμαϊκή παλαίστρα.
• Εξίσου μεγαλοπρεπής και με πλούσιο διάκοσμο είναι και η βασιλική Γ΄ που χρονολογείται στον 6 αι. μ.Χ. με διπλό άμβωνα και πλούσια μαρμάρινη επένδυση και γλυπτό διάκοσμο.
• Κοντά στη βασιλική Α’ βρίσκεται η ρωμαϊκή κιστέρνα, δεξαμενή νερού, όπου πιστεύεται ότι φυλακίστηκε ο Παύλος και για αυτό τον λόγο ονομάζεται  φυλακή του Αποστόλου Παύλου και μετατράπηκε σε τόπο λατρείας.  

Τα ευρήματα των ανασκαφών από το 1914 έως σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φιλίππων. Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία είναι από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία αυτού του τύπου. Από το 1986, ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

Υπουργείο Πολιτισμού  

Διαρκής κατάλογος των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων

Διάζωμα

Εγνατία Οδός Α.Ε.

Ντοκιμαντέρ: Αρχαίοι Φίλιπποι (1988)

JTI Target (βίντεο)