Από τον Άβδηρο στον αβδηρητισμό

Τα Άβδηρα ιδρύθηκαν κατά τα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. από αποίκους των Κλαζομενών με οικιστή τον Τιμήσιο. Οι συγκρούσεις με τους γηγενείς Θράκες και η ελονοσία δεν βοήθησαν στην ομαλή ανάπτυξη της πόλης.

Το 545 π.Χ. δεύτερη οργανωμένη αποίκιση επιχειρήθηκε από τους Τήιους, τους κατοίκους από την Τέω, την ελληνική πόλη στη χερσόνησο της Ερυθραίας στη Μ. Ασία. Σε αυτή την επιχείρηση μυθολογικός οικιστής ήταν ο Ηρακλής που ίδρυσε την πόλη για να τιμήσει τον γιο του Ερμή και φίλο του, Άβδηρο. Ο ήρωας Άβδηρος είχε βοηθήσει τον Ηρακλή σε έναν από τους 12 άθλους του, την αρπαγή των ανθρωποβόρων αλόγων του βασιλιά των Βιστόνων Θρακών, Διομήδη και σύμφωνα πάντα με τον μύθο, τα άγρια άλογα τον είχαν κατασπαράξει. 

Αν και υπήρχαν τα ίδια προβλήματα με την πρώτη αποίκηση, αυτή τη φορά οι Τήιοι τα ξεπέρασαν. Αξιοποιώντας την εύφορη γη, τα δύο φυσικά λιμάνια και τη γεωγραφική θέση, τα Άβδηρα εξελίχθηκαν σε σημαντική πόλη του Βορείου Αιγαίου. Η πόλη έκοψε νόμισμα από το 540 π.Χ.  περίπου, σημάδι της οικονομικής ανάπτυξης. Εκτός από την οικονομική, μεγάλη ήταν και η πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης. Ο  Έλληνας φιλόσοφος  του 5ου αι. π.Χ. Λεύκιππος καταγόταν από τα Άβδηρα, όπως ο μαθητής του Δημόκριτος. Ανέπτυξαν την θεωρία ότι η ύλη αποτελείται από τα άτομα. Μεταξύ άλλων, στα αρχαία Άβδηρα γεννήθηκαν ή έζησαν οι φιλόσοφοι Πρωταγόρας, Εκαταίος και Ανάξαρχος και ο αστρονόμος και μαθηματικός Βίων.

Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πίνδαρος, ο Ηρόδοτος, ο Ιπποκράτης, ο Θουκυδίδης, ο Διόδωρος Σικελιώτης και ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος έχουν αναφέρει στα έργα τους την πόλη των Αβδήρων από όπου πληροφορούμαστε πολλά για την εξέλιξή της. Μεταξύ των άλλων από τις ιστορικές πηγές μαθαίνουμε ότι στα Άβδηρα στρατοπέδευσε ο Ξέρξης το 480 και 479 π.Χ. στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων. Τις ιστορικές μαρτυρίες και πηγές επιβεβαιώνουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έχουν φέρει στο φως διάφορα ιδιωτικά και δημόσια κτίρια και νεκροταφεία.

Οι επιθέσεις από το θρακικό φύλο των Τριβαλλών το 376 π.Χ. και μεταγενέστερα από τον Φίλιππο Β’, βασιλιά της Μακεδονίας, το 350 π.Χ. σε συνδυασμό με τις προσχώσεις του ποταμού Νέστου επέβαλαν τη μεταφορά και δημιουργία νέας πόλης νοτιότερα. Αυτή η νέα πόλη κτίστηκε ακολουθώντας το ιπποδάμειο σύστημα. Ευθύγραμμοι δρόμοι τέμνονται κάθετα δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα και ευρύχωρες πλατείες. Οι θέσεις των δημόσιων κτιρίων, των κατοικιών και των ναών ήταν καθορισμένες. Εκτός από τη ρυμοτομία η πόλη διέθετε τείχη, δύο λιμάνια, ακρόπολη και θέατρο. Πιθανότατα τον 1ο αιώνα μ.Χ. τα τείχη καταστράφηκαν και η πόλη πέρασε σε φάση ύφεσης. Τον 4ο αιώνα μ.Χ. η μικρή πια πόλη μεταφέρθηκε και πάλι βορειότερα, στο λόφο της αρχαίας πόλης και ονομάστηκε Πολύστυλο, όπου και αναπτύχθηκε έως τον 14ο αιώνα μ.Χ. 

Η αρχαία πόλη έμελλε να γίνει γνωστή για τον αβδηρητισμό, την αφέλεια και μωρία των κατοίκων της, που ίσως οφειλόταν στις ασθένειες και τον υψηλό πυρετό από τις ελώδεις εκτάσεις κοντά στα Άβδηρα.

Υπουργείο Πολιτισμού 

Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός

Διαρκής κατάλογος των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων

Ντοκιμαντέρ: Τα αρχαία Άβδηρα (1988)

JTI Target (βίντεο)