Ποιητής ασμάτων και επωδών, μουσικός και κατά τον Ηρόδοτο χρησμολόγος. Ως τόπος καταγωγής του θεωρείται είτε η Θράκη είτε η Ελευσίνα. Ο Ευριπίδης και ο Παυσανίας, όμως, αναφέρουν πως γεννήθηκε και παρέμεινε στην Αθήνα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, όπου πέθανε από βαθιά γεράματα. Ο πατέρας του ήταν ο Αντίφημος ή ο Εύμολπος και η μητέρα του η Σελήνη ή η Μήνη, αλλά υπάρχει και κάποια Ελένη που θεωρείται ότι ήταν η μητέρα του ή η κόρη του. Ο Θάμυρης και ο Ορφέας είναι ακόμη δύο πρόσωπα που διεκδικούν την ιδιότητα του πατέρα του Μουσαίου, με τον Ορφέα να αναφέρεται σε άλλες πηγές ως δάσκαλός του. Ανάλογα και με άλλους σημαντικούς μουσικούς της αρχαιότητας, τον Λίνο και τον Θάμυρη, ο Μουσαίος αναφέρεται είτε ως γιος τους είτε ως μαθητής τους. Ως σύζυγος του Μουσαίου αναφέρεται η Δηιόππη, με την οποία απέκτησε έναν γιο, τον Εύμολπο. Η ανατροφή του παραδίδεται πως έγινε από τις Νύμφες. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Μουσαίος τραγουδούσε στον λόφο απέναντι από την Ακρόπολη, το Μουσείον, όπου και τον έθαψαν. Το όνομά του μάλιστα «Μουσαίος» υποδεικνύει πως πρόκειται για τον αρχέτυπο μουσικό. Υπάρχει μάλιστα και η πληροφορία πως με τη μουσική του κατάφερνε να θεραπεύσει τους ανθρώπους. Θεωρούνταν ακόμη και μάντης, και μάλιστα αυτός που εισήγαγε στην Αττική τα Ελευσίνια Μυστήρια και αυτός που μύησε τον Ηρακλή σε αυτά. Μάλιστα ο Μουσαίος, όπως παραδίδει ο Διόδωρος Σικελιώτης, ήταν τελετάρχης στα Μυστήρια, στα οποία συμμετείχε και ο Ηρακλής λίγο πριν τον ενδέκατο άθλο του. Θεωρείται πως είναι ίσως ο πρώτος που περιέγραψε τον Τρωικό πόλεμο. Τα ποιήματα που του αποδίδονταν είχαν μυστικιστικό χαρακτήρα. Παρόλα αυτά, ο Παυσανίας παραδίδει πως το έργο «Ευμόλπια» λανθασμένα αποδίδεται στον Μουσαίο και πως το μόνο έργο που έγραψε ήταν ο ύμνος στη Δήμητρα Λυκομίδα.
