Ο υστεροβυζαντινός ναός στα Θέρμα

Στη βόρεια πλευρά της Σαμοθράκης κοντά στα Θέρμα ή Λουτρά σώζεται μικρός ναός με εμφανή τα σημάδια του χρόνου. Χρονολογείται στην υστεροβυζαντινή περίοδο (1261-1453) και πιο συγκεκριμένα στα μέσα του 14ου αιώνα. Ο ναός αυτός κάποτε αποτελούσε το καθολικό (τον κυρίως ναό) της μονής της Μεταμορφώσεως ή του Χριστού όπως είναι ευρύτερα γνωστή. Η μονή αποτελούσε μετόχι της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους από το 1771. Το συγκρότημα καταστράφηκε την περίοδο της επανάστασης του 1821.

Το μοναστηριακό συγκρότημα κάλυπτε έκταση 660 τ.μ. (22x30μ.). Σήμερα εκτός από τον ναό διακρίνονται τα ερείπια των αποθηκών, του μαγειρείου και των κελιών των μοναχών στη βορειοανατολική γωνία του περίβολου της μονής. Σε διάφορα σημεία της μονής αλλά και στην τοιχοδομία του ναού διακρίνονται αρχιτεκτονικά μέλη, σε δεύτερη χρήση, προερχόμενα από ερείπια κτισμάτων από την Παλαιόπολη Σαμοθράκης. 

Ο ναός αρχικά ήταν μονόχωρος αλλά μεταγενέστερα, στα τέλη του 14ου αιώνα περίπου, κτίστηκε ο νάρθηκας στη δυτική πλευρά με απόκλιση από τον διαμήκη άξονα του ναού λόγω της κλίσης του εδάφους. Ο ναός καλυπτόταν με καμάρα την οποία προστάτευε εξωτερικά δίρρυτη κεραμοσκεπή. Η στέγη του ναού δεν σώζεται σήμερα αλλά κατά τις πρόσφατες εργασίες συντήρησης του μνημείου τοποθετήθηκε στέγαστρο.

Το καλοκαίρι του 2020 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια, θυρανοίξια, του ναού και θα λειτουργείται συγκεκριμένες ημέρες. Στις 12 Ιουλίου, εορτή του γέροντα Παισΐου του Αγιορείτου, 24 Ιουλίου, της Οσίας Χριστίνης, 7 Αυγούστου, την επόμενη ημέρα της εορτής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και 31 Αυγούστου, Κατάθεση Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου. 

Υπουργείο Πολιτισμού

Παπαθανασίου, Ε. (2015). Η Μονή Χριστού παρά τα Θέρμα της Σαμοθράκης. Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, Τόμος 25, 551-576. Έτος 2011, Θεσσαλονίκη 2015,  Ανακτήθηκε από: https://www.aemth.gr/el/